توافق ایران و شش قدرت جهان موسوم به اعضای گروه 1+5، دروازه امید را به روی صاحبان صنایع در بخش‌های مختلف گشود. در این میان، صنعت نفت به عنوان اصلی‌ترین کوریدور تجاری و درآمدزا برای جمهوری اسلامی ایران که از تشدید تحریم‌ها ضربه‌های بسیاری خورده بود، خیلی زود تلاش کرد تا در مسیر تازه، راه جبران گذشته را پیدا کند. صنعت پالایش به عنوان یکی از حوزه‌های تأثیرگذار در صنعت نفت، از این قاعده مستثنی نبوده و نیست.
اما حرکت در مسیر توسعه در دوره پسابرجام، با بیم و امیدهای فراوان و تهدیدها و فرصت‌های زیادی روبروست. در همین راستا، سعید محجوبی، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش پخش فرآورده‌های نفتی، می‌گوید «با نهایی شدن برجام، مشکلات عمده موجود در تامین نیازها مرتفع شد و بسیاری از فروشندگان اروپایی و ژاپنی (با ارائه قیمت‌هایی که حتی نسبت به قیمت محصول مشابه چینی، ارزان‌تر بود) خواهان توسعه همکاری‌ها با صنعت پالایش و پخش کشور شدند».
متن یادداشت مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش پخش فرآورده‌های نفتی که چندی پیش منتشر شده بود، بدین شرح است:
صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در دوره منتهی به آغاز فعالیت دولت یازدهم از برخی مشکلات و آثار مستقیم و غیرمستقیم وضع تحریم‌های بین‌المللی متاثر بوده است. عملکرد حوزه توزیع فرآورده‌های نفتی یورو ٤ به کلانشهرهای کشور با وجود روند مداوم و توسعه آلودگی در این شهرها در سال‌های منتهی به ٩٢ نمونه‌ای قابل بحث در حوزه مشکلات مدیریتی است.
تولید روزانه ١٦ میلیون لیتر بنزین یورو ٤ در پالایشگاه شازند
با آغاز به کار دولت یازدهم، تامین سوخت، مطابق با استانداردهای روز بین‌المللی با هدف کاهش میزان انتشار آلاینده در هوای شهرهای بزرگ - که به معضلی دائمی در محیط زیست این شهرها و تهدید جدی برای سلامت شهروندان تبدیل شده بود - در دستور کار حوزه عملیات بخش بالادستی صنعت نفت قرار گرفت. در پالایشگاه شازند، بنزین با استاندارد یورو ٤ در حال تولید بود، اما در عمل اقدامی به منظور جداسازی و توزیع این فرآورده به کلانشهرهای کشور با هدف کنترل و کاهش میزان انتشار آلاینده در این شهرها نشده بود. در همین پالایشگاه، واحد فرآورش گازوئیل به منظور استانداردسازی گازوئیل تولیدی با شاخص‌های یورو ٤ نیز آماده بهره‌برداری بود اما به دلیل نبود تصمیم‌گیری درباره انتقال هیدروژن از واحدهای دیگر، واحد فوق در عمل راه‌اندازی نشده بود. با آغازبه کار دولت یازدهم و اعمال تغییرات مدیريتی در سطوح پایین‌دستی، طی تصمیم‌هایی مقرر شد بنزین تولیدی به میزان ١٦ میلیون لیتر در روز که دارای استاندارد یورو ٤ است تفکیک و به منظور جلوگیری از اختلاط با بنزین‌های متعارف از طریق خطوط لوله در مخازن جداگانه در مبدا و مقصد ارسال و نگهداری شود.
افتتاح واحدهای تصفیه بنزین و بازیافت گوگرد در پالایشگاه آبادان
در پالایشگاه آبادان، واحد کت کراکر راه‌اندازی و تولید بنزین از آن آغاز شده بود، اما بنزین تولیدی دارای محتوای گوگرد غیرمنطبق با استاندارد یورو ٤ بود. با پیگیری‌های انجام شده تمرکز بر پروژه گوگردزدایی بنزین آبادان صورت گرفت و سرانجام در اواخر پارسال این واحد نیز راه‌اندازی و واحدهای تصفیه بنزین و بازیافت گوگرد نیز افتتاح شد. در پالایشگاه تهران نیز علی رغم راه اندازی طرح توسعه، محتوای بنزن در بنزین تولیدی پالایشگاه، بالاتر از شاخص‌های استاندارد یورو ٤ بود که با تنظیم نقطه برش نفتا و برخی تغییرات در فرآیندها میزان بنزن موجود در فرآورده‌های تولیدی به زیر یک و نیم واحد در میلیون رسید. با اعمال تغییرات مشابه، بنزن موجود در فرآورده‌های تولیدی پالایشگاه تهران نیز به کمتر از یک واحد رسید. به طوری که هم اکنون تمام شاخص‌های بنزین تولیدی در پالایشگاه تهران مطابق با استانداردهای یورو٤ است و تنها شاخص غیرمنطبق آن، عدد اکتان بنزین است.
فرآورده‌های پالایشگاه بندرعباس تا پایان امسال یورو ٤ می‌شود
در پالایشگاه لاوان نیز با پیگیری‌های به عمل آمده، در حال حاضر بنزین و نفت‌گاز تولیدی پالایشگاه دارای استاندارد یورو ٤ است. با تسریع در عملیات اجرایی و بهره‌برداری قریب‌الوقوع از طرح‌های ارتقاء کیفیت و بنزین‌سازی در پالایشگاه بندرعباس نیز بنزین تولیدی پالایشگاه در پاییز و گازوئیل تولیدی آن در اسفندماه امسال در شمار فرآورده‌های یورو ٤ قرار خواهد گرفت.
ساخت کاتالیست پالایشگاه اصفهان در داخل
در پالایشگاه اصفهان نیز، علی‌رغم بهره‌برداری از طرح ارتقاء کیفیت به دلیل فقدان دسترسی به کاتالیست واحد آیزومریزاسیون در نتیجه تحریم‌های موجود، طی جلساتی با مدیریت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، سفارش ساخت این کاتالیست به یکی از شرکت‌های داخلی ارائه شد و با تحویل محصول، تولید بنزین یورو ٤ از این پالایشگاه نیز آغاز شد.
قطع ریفرمیت پتروشیمی‌ها
در خصوص ریفرمیت دریافتی از پتروشیمی - که محتوی ١٠ درصد بنزن بود - با آغاز به کار دولت جدید، دریافت محصول مزبور با توجه به آلایندگی و سطح خطرناک مواد تهدیدکننده سلامت شهروندان متوقف شد. با توقف دریافت ریفرمیت جنجال‌های رسانه‌ای برای فشار بر صنعت پالایش با هدف از سرگیری خرید این محصول آسیب‌زا ایجاد شد، که با مقاومت مسئولان و حمایت وزیر نفت، تلاش‌های انجام شده، بی‌نتیجه ماند. متعاقب آن واحد پتروشیمی بندر امام اعلام کرد که با اعمال تغییراتی در واحدهای فرآیندی و بهره‌برداری از یک واحد جداسازی بنزن از محصول، آماده ارائه فرآورده با محتوای بنزن، گوگرد و عدد اکتان همگی در حد استاندارد یورو ٤ است.
تجهیزات در زمان تحریم با ٢٠٠ درصد افزایش قیمت به ایران می‌رسید
درباره تامین اکثر قطعات و تجهیزات مورد نیاز عملیات پالایش، اعمال تحریم، ضمن تطویل فرآیند خرید به چندین برابر شرایط معمول که طبیعتاً افزایش ریسک‌های عملیاتی را به دنبال داشت، دشواری‌های متعددی در انتقال پول ایجاد کرده بود و هزینه‌ای ٧ تا ٨ درصد برای انتقال وجوه پرداخت می‌شد. مهم‌تر از همه موارد، قیمت محصولات خریداری شده بود که به طور متوسط بین ٦٠ تا ٢٠٠ درصد افزایش قیمت داشت و نهایتا تضمین متعارف و قابل قبولی برای دسترسی به کالا یا کیفیت مورد نیاز برقرار نبود. حتی برخی فروشندگان اصلی تجهیزات با تمهیداتی مانند نصب جی‌پی‌اس در کالای فروخته شده، آن را ردیابی می‌کردند تا از مقصد آن مطمئن شده و مانع از دسترسی متقاضیان ایرانی به محصولات شوند. با نهایی‌شدن توافق برجام، مشکلات عمده موجود در تامین نیازها مرتفع شد و بسیاری از فروشندگان اروپایی و ژاپنی (با ارائه قیمت‌هایی که حتی نسبت به قیمت محصول مشابه چینی ارزان‌تر بود) خواهان توسعه همکاری‌ها با صنعت پالایش و پخش کشور شدند. همین‌طور در حوزه توسعه ظرفیت‌های تولیدی و ارتقای کیفیت فرآورده‌ها صنعت پالایش نفت کشور امروز گزینه‌ای جدی برای سرمایه‌گذاران خارجی محسوب می‌شود. به طوری که پس از انجام مذاکرات اولیه و بازدید، مطالعات اولیه و امکان‌سنجی برای سرمایه‌گذاری در برخی طرح‌های مهم شرکت در حوزه‌های فوق آغاز شده است. مذاکرات در حوزه تامین فناوری و کالا برای حل برخی معضلات موجود پالایشگاه‌های موجود کشور نیز آغاز شده است و انتظار می‌رود با بهره‌گیری از فضای پس از برجام، نقطه عطف جدیدی در صنعت پالایش نفت کشور رقم بخورد.